Alternatieve inkt voor plotters
Inleiding
Grootformaat inkjetprinters, zoals onze plotters van HP, Canon en Epson, worden veel gebruikt voor zowel CAD-toepassingen (technische tekeningen) als grafische prints. De technische basis van deze machines is vergelijkbaar met die van normale inkjetprinters, alleen op een grotere schaal. Voor gebruikers kan het verleidelijk zijn om alternatieve (huismerk) inkten te gebruiken om kosten te besparen. Alternatieve cartridges of navul-inkten zijn vaak aanzienlijk goedkoper, in sommige gevallen slechts de helft van de prijs van de originele merkinkten. Echter, tal van onderzoeken en praktijkervaringen tonen aan dat deze besparing schijn kan zijn. In dit artikel belichten we feitelijke risico’s en gevolgen van het gebruik van alternatieve inkt in grootformaat printers, zowel voor CAD-prints als voor hoogwaardige grafische afdrukken.
Lagere kosten, maar verborgen prijs
De prijs van originele inktcartridges is hoog, dus het is begrijpelijk dat gebruikers kijken naar goedkopere alternatieven. Op korte termijn kan het gebruik van huismerk-inkt inderdaad geld besparen. Maar de lange termijn gevolgen kunnen die besparing tenietdoen. Uit ervaring van printspecialisten blijkt dat gebruikers met alternatieve inkten vaak te maken krijgen met verborgen kosten door allerlei problemen: wisselvallige printresultaten, lekkende cartridges of te veel inkt op het papier, verstopte of beschadigde printkoppen, vervallen garantie, en daarbij nog vaak extra onderhoud en stilstand van de printer. Met andere woorden: elke besparing vooraf kan al omslaan in hogere kosten achteraf door kwaliteitsissues en reparaties. Canon-resellers waarschuwen bijvoorbeeld dat goedkope alternatieve inkten problemen met de printer veroorzaken en de garantie op de printkop ongeldig maken, hierdoor kunnen dure vervanging van printkoppen en servicebeurten nodig zijn. Eventuele besparingen zijn in zo’n geval “waarschijnlijk een valse zuinigheid”.
Verminderde printkwaliteit en houdbaarheid
Een van de risico’s van alternatieve inkt is verlies aan printkwaliteit. Originele OEM-inkten zijn door de fabrikant afgestemd op hun printers om optimale resultaten te leveren: scherpe lijnen, nauwkeurige kleuren en consistente dekking. Alternatieve inkten kunnen deze consistentie niet garanderen. Bij het printen van fijne CAD-tekeningen (lijnen, tekst) kan niet-originele inkt resulteren in wazige lijnen, ongelijkmatige dekking en verminderde leesbaarheid, vooral op standaard (niet-gecoat) papier. Voor grafische toepassingen (bijv. foto’s, posters) ziet men vaak een verminderd kleurbereik of kleurverschuivingen bij gebruik van huismerk-inkt. De kleuren komen mogelijk niet exact overeen met wat op het scherm ontworpen is, of missen de helderheid die u van het origineel gewend bent. Met originele OEM-inkt daarentegen blijven kleuren doorgaans consistent levendig en detailrijk.
Ook de kleurechtheid op lange termijn (houdbaarheid van prints) is vaak aanzienlijk minder. Originele inkten van bekende merken zijn vaak archivaal getest – ze leveren afdrukken die lichtvast en langdurig kleurecht zijn. Canon’s LUCIA pigmentinkten bijvoorbeeld zijn zo ontwikkeld dat ze, in combinatie met de juiste media, buiten enkele maanden weerbestendig zijn en binnenshuis jarenlang meegaan zonder merkbaar te vervagen. Goedkope alternatieve inkten zijn daarentegen zelden onderworpen aan zulke strenge tests. Ze blijken vaak sneller te vervagen of niet goed bestand tegen vocht en UV-licht. Dit betekent dat technische plannen na verloop van tijd minder scherp kunnen worden en presentatieposters hun kleurintensiteit verliezen – een belangrijk nadeel voor wie waarde hecht aan professionele kwaliteit en duurzaamheid.
Betrouwbaarheid, verstoppingen en onderhoud
Naast de zichtbare aspecten speelt betrouwbaarheid een grote rol. Inkjetprintkoppen, ongeacht merk, bevatten uiterst fijne nozzles (spuitmondjes) die gevoelig zijn voor verstopping. Originele inkten bevatten speciale additieven en hebben precies de juiste viscositeit om verstoppingen te minimaliseren. Bij alternatieve inkten is de samenstelling vaak net iets anders, wat kan leiden tot opstoppingen in de printkop of ongelijkmatige inktaanvoer. Veel derde-partij inkten zijn van inferieure kwaliteit vergeleken met de originele OEM-inkten, en kunnen na verloop van tijd leiden tot aangekoekte residu’s of uitdroging in de nozzles. Het gevolg is dat u strepen, vlekken of ontbrekende kleuren in uw prints kunt zien en dat u de printer veel vaker schoon moet maken.
Een verstopte printkop merkt u bijvoorbeeld aan streperige afdrukken of kleuren die wegvallen. Dit vereist dan vaak het uitvoeren van reinigingscycli. Hoewel schoonmaakroutines lichte verstoppingen kunnen verhelpen, verbruiken ze veel inkt en belasten ze de printkop. Herhaaldelijk reinigen betekent extra inktverbruik (en dus extra kosten) en het verwarmt de printkop telkens intensief, wat de levensduur van de kop kan verkorten. In het ergste geval raakt de printkop zo verstopt of beschadigd dat deze vervangen moet worden. Grootformaat plotters van HP en Canon hebben weliswaar verwisselbare printkoppen, maar die onderdelen zijn prijzig. Bij de plotters van Epson zit de piezo-printkop doorgaans vast in de printer; vervanging vereist dan een dure reparatie door een technicus. Dit soort ongeregelde uitgaven en downtime tasten de beoogde kostenbesparing van goedkope inkt direct aan.
Onderzoek bevestigt bovendien dat de betrouwbaarheid van alternatieve cartridges te wensen overlaat. In een onafhankelijke vergelijking door SpencerLab (in opdracht van HP) werden tientallen OEM- en niet-OEM cartridges getest. De resultaten waren opvallend: geen van de originele HP-cartridges faalde, terwijl gemiddeld 32% van de huismerk-inktcartridges defect bleek – hetzij DOA (Dead on Arrival), hetzij door voortijdige uitgeval. Daarnaast produceerden de niet-originele cartridges veel meer misprints en ongebruikbare pagina’s, waardoor er 183% meer verspilde pagina’s ontstonden ten opzichte van originele inkt. Ook haalden de OEM-cartridges gemiddeld 57% meer afdrukken per cartridge dan de alternatieven. Dit soort feiten onderstrepen dat u met merkloze inkt niet alleen risico loopt op storingen, maar ook effectief minder rendement uit elke cartridge kunt halen.
Techniek: thermische vs. piëzo printkoppen
HP en Canon grootformaatprinters maken gebruik van thermische inkjet-technologie, terwijl Epson inzet op piëzo-elektrische printkoppen. Hoewel beide typen inkjet printers dezelfde taak vervullen (inkt in fijne druppels op papier spuiten), zijn er verschillen die relevant kunnen zijn bij het gebruik van alternatieve inkten:
- Thermische inkjet (HP/Canon): Hierbij verwarmt een piepklein element de inkt in elke nozzle, waardoor een dampbel ontstaat die een druppel inkt uit de nozzle duwt. Deze technologie vergt dat de inktformulering precies goed is; de inkt moet bij een bepaalde temperatuur uitzetten en verdampen zonder residu achter te laten. De inkt zelf fungeert tevens als koelvloeistof voor de printkop: telkens als er een druppel wordt afgevuurd, voert de verse inkt de hitte af. Als een alternatieve inkt niet dezelfde warmte-eigenschappen of samenstelling heeft, kan dit leiden tot oververhitting of “kogation” (aankoeking van inktresten op het verhittingselement). Hierdoor kunnen nozzles verstopt raken of zelfs onherstelbaar beschadigd worden. Bovendien dient bij thermische koppen altijd voorkomen te worden dat de inkt geheel opraakt; een droogdraaide nozzle kan door gebrek aan koeling letterlijk doorbranden. Fabrikanten stemmen hun originele inkten nauwkeurig af om dit te voorkomen – met de juiste additieven om afzetting te minimaliseren en voldoende koelcapaciteit.
- Piezo-inkjet (Epson): Deze techniek gebruikt geen hitte, maar een piezokristal dat bij elektrische pulsen vervormt en zo inkt uit de nozzle perst. Het voordeel is dat er veel meer soorten inkt gebruikt kunnen worden (zonder hitte zijn bijvoorbeeld ook pigmentinkten, solvent-inkten of UV-inkten mogelijk). Epson’s grootformaatprinters gebruiken doorgaans pigment-inkten op waterbasis, vergelijkbaar met Canon/HP, maar de piezokoppen zijn precisie-onderdelen die bedoeld zijn voor een lange levensduur. Ze zijn mechanisch erg duurzaam, maar juist daarom is het cruciaal dat de inkt perfect compatibel is. Als een derde-partij inkt een andere viscositeit, oppervlaktespanning of deeltjesgrootte heeft, kan dit leiden tot onvoldoende vloei of bezinksel in de fijne kanalen. Een piezokop heeft geen hitte om kleine verstoppingen weg te branden; verstopping is vaak lastig te verhelpen en kan permanente kanaaluitval betekenen. Omdat de printkoppen bij Epson niet als routineverbruiksartikel worden gezien, kan een mislukte reiniging betekenen dat de hele printer (duur) gerepareerd moet worden. Ook hier geldt dat originele inkten exact zijn samengesteld om een juiste doorstroming en druppelvorming te garanderen, terwijl afwijkende huismerk-inkt de delicate balans kan verstoren.
Ondanks de verschillen in technologie hebben zowel thermische- als piëzo-prinkoppen baat bij inkt die exact volgens specificatie is samengesteld. OEM-inkt is geformuleerd met de juiste eigenschappen (zoals oppervlaktespanning, droogtijd, partikelgrootte) zodat de betreffende printkop optimaal presteert. Alternatieve inkten missen vaak die fijnregeling, waardoor beide soorten printkoppen risico lopen: thermische koppen door mogelijke afzetting en oververhitting, piëzo-koppen door mogelijke verstopping en moeilijker herstel. In de praktijk rapporteren alle fabrikanten daarom vergelijkbare problemen met huismerk-inkt: verstopte nozzles, slijtage in de kop en uiteindelijk een kortere levensduur van het onderdeel.
Garantie en support
Een belangrijk punt om te overwegen is de garantie en ondersteuning van de fabrikant. Printerfabrikanten ontwerpen en testen hun apparaten met de eigen merkinkt. Wanneer gebruikers problemen krijgen terwijl ze alternatieve inkt gebruikten, wijzen fabrikanten zulke gevallen vaak af als buiten de garantie. Canon stelt bijvoorbeeld expliciet dat als een defect veroorzaakt is door niet-originele inkt, men garantie-herstelaanspraak kan verliezen. Het apparaat is immers gebruikt met verbruiksartikelen die Canon niet heeft goedgekeurd, en de fabrikant voelt zich dan niet verplicht kosteloos te repareren. HP en Epson hanteren een vergelijkbaar beleid: schade door derden-inkt valt niet onder de standaardgarantie. (In veel landen , waaronder Nederland, mag een fabrikant het gebruik van alternatieve supplies op zichzelf niet volledig verbieden; maar in de praktijk moet ú bewijzen dat een defect niet door de inkt kwam, wat lastig kan zijn als de printkop vol vreemde inktresiduen zit.) Kortom, bij problemen zult u waarschijnlijk zelf voor de reparatiekosten opdraaien als u huismerk-inkt hebt gebruikt. Daarnaast zullen officiële service-afdelingen u minder goed kunnen ondersteunen, omdat ze onbekende inktproblemen niet kunnen uitsluiten. Dit betekent extra risico, een kapotte printkop of elektronische schade door lekkende cartridges kan een bijzonder dure grap worden zonder garantie.
Overige risico’s en aandachtspunten
Naast de bovengenoemde hoofdcategorieën zijn er nog enkele andere risico’s verbonden aan alternatieve inkten:
- Cartridge compatibiliteit: Huismerk-cartridges (of gerecyclede originele cartridges met nieuwe chip) kunnen compatibiliteitsproblemen hebben. Soms herkent de printer de chip niet, waardoor afdrukken blokkeren. Ook komt het voor dat een nagevulde cartridge nét niet perfect past of afsluit. Bijvoorbeeld: bij het sluiten van de printerklep kan een incompatibele cartridge niet goed afdichten, met risico op lekkage van inkt in het apparaat. Zo’n lek kan interne onderdelen bevuilen of beschadigen. Zulke problemen komen regelmatig voor bij nagemaakte cartridges en kunnen de printer onbruikbaar maken totdat het verholpen is.
- Gezondheid en milieu: Een minder bekende maar relevante factor is de chemische samenstelling van inkt. Originele inkten moeten voldoen aan strenge veiligheidsnormen en emissietesten, zeker voor kantoor- en indoor gebruik. Goedkope alternatieve inkten kunnen soms hogere gehaltes vluchtige organische stoffen (VOS) of andere potentieel schadelijke chemicaliën bevatten. HP heeft gerapporteerd dat sommige generieke inkten ingrediënten als hoge VOC’s en styreen bevatten die bij het printen vrijkomen. Bij onvoldoende gecontroleerde inkt kan de emissie van deze stoffen de veilige drempel overschrijden, wat op termijn gezondheidsklachten (bijv. irritatie van luchtwegen) kan veroorzaken. Hoewel dit risico vooral speelt bij continu printen in slecht geventileerde ruimtes, is het toch iets om in gedachten te houden. Met OEM-inkt heeft u de zekerheid dat de inkt volgens wettelijke normen is getest op gebruikersveiligheid.
Conclusie
Zowel voor CAD-plotten als voor hoogwaardige grafische prints geldt: uw grootformaat printer is een precisie-instrument dat het beste presteert met de inkt waarvoor hij ontworpen is. Het gebruik van alternatieve inkt brengt reële risico’s met zich mee, die variëren van mindere printkwaliteit en snellere verkleuring, tot technische problemen zoals verstopte printkoppen en mogelijke schade aan de printer. Deze risico’s zijn niet theoretisch, ze zijn gedocumenteerd in tests en worden bevestigd door ervaringen in de branche. Wat begint als een bezuiniging op inktkosten kan uiteindelijk uitlopen op hogere uitgaven door extra onderhoud, stilstand, lagere opbrengst per cartridge en zelfs dure reparaties of vervanging van uw printer. Met andere woorden, de schijnbare besparing is vaak verkeerde zuinigheid.
De kernboodschap is duidelijk: Om betrouwbare resultaten te behalen en de levensduur van uw grootformaat plotter te beschermen, is het verstandig te kiezen voor de originele inkten van de printerfabrikant. Deze inkten zijn weliswaar duurder in aanschaf, maar ze garanderen de beoogde printkwaliteit, consistente prestaties en volledige ondersteuning van de fabrikant. Zo voorkomt u verrassingen en haalt u het maximale uit uw investering in een grootformaat printer, in zowel technische tekeningen als sprekende grafische afdrukken.
Bronnen: De bovenstaande bevindingen zijn gebaseerd op diverse bronnen, waaronder fabrikant-onderzoek en onafhankelijke tests. Zie onder andere de Canon/Plotterbase expertise over OEM vs. third-party ink, HP’s grootformaat printer whitepaper, een SpencerLab betrouwbaarheidsonderzoek, en technische adviezen uit de printindustrie. Deze bronnen tonen consistent aan dat originele inkt loont in kwaliteit en betrouwbaarheid, terwijl alternatieve inkten risico’s met zich meebrengen die in de praktijk vaak zwaarder wegen dan de besparing.