UITGELEGD: het verschil tussen dye-inkt en pigmentinkt in grootformaat printers.
De grootformaat inkjetprinters (plotters) van Plottershop gebruiken doorgaans één van twee soorten inkt: dye-inkt (kleurstofinkt) en/of pigmentinkt . Beide inkttypen hebben unieke eigenschappen en zijn geschikt voor verschillende toepassingen. Voor professionals – denk aan technici, architecten en fotografen – is het essentieel om het onderscheid te kennen. De keuze voor dye of pigment bepaalt namelijk de kwaliteit, duurzaamheid en kleurweergave van uw prints. In dit artikel zetten we alle verschillen helder op een rij, van de samenstelling en technische eigenschappen tot de levensduur, kosten, papierkeuze, toepassingen en recente trends.
Wat is dye-inkt (kleurstofinkt)?
Samenstelling en werking: Dye-inkt bestaat uit vloeibare kleurstoffen die volledig oplossen in de inktvloeistof (meestal water). Bij het printen dringt deze opgeloste kleurstof diep door in de papiervezels en kleurt het papier van binnenuit. U kunt het vergelijken met zout dat oplost in water: de kleurstof verspreidt zich homogeen en wordt als het ware opgezogen door het medium. Hierdoor vloeit dye-inkt zeer makkelijk en ontstaat een gelijkmatige kleuring, vergelijkbaar met aquarelverf. Op gecoate en glanzende papiersoorten wordt de inkt volledig opgenomen, wat zorgt voor scherpe details en levendige, diepe kleuren. Het resultaat is vaak een hoge kleurintensiteit waarbij de kleuren echt van het papier spatten. Dye-inkt heeft bovendien de eigenschap snel te drogen op gewoon (ongecoat) papier, omdat de inkt direct in het papier wegzakt.
Voordelen van dye-inkt
- Levendige, intense kleuren: Dye-inkt staat bekend om zeer verzadigde kleuren en hoge helderheid. Doordat de kleurstof in het papier trekt, ontstaan diepe tinten die met name bij foto’s, posters en presentaties erg sprekend zijn – op glanzend fotopapier kunnen de kleuren eruit springen. Dit maakt dye-inkt ideaal als u maximale kleurkracht wilt voor kortstondige displays.
- Gladde kleurovergangen: Omdat de kleurstoffen volledig oplossen, zijn gradaties en kleuroverlopen zeer egaal. Dye-inkt verspreidt zich homogeen, waardoor u vloeiende gradients krijgt zonder zichtbare puntjes of korreltjes. Dit is gunstig voor fotografie en grafisch werk met subtiele tinten.
- Snelle droogtijd op normaal papier: Omdat dye-inkt in onbehandeld papier wordt geabsorbeerd, voelt een dye-print op standaard papier vrijwel direct droog aan. U kunt documenten of plannen dus meteen na het printen oppakken, wat handig is in een kantooromgeving of bij interne schetsen.
Nadelen van dye-inkt
- Gevoelig voor UV-licht (vervaging): Een belangrijke keerzijde is de beperkte lichtbestendigheid. Blootstelling aan zonlicht (UV) zorgt ervoor dat dye-kleuren relatief snel vervagen. Vergeleken met pigmentinkt verliest een dye-print merkbaar sneller zijn kleurkracht – bij fel zonlicht soms al binnen enkele maanden zichtbaar verbleekt. Voor prints die jarenlang meegaan (bijvoorbeeld in een expositie of archief) schiet dye-inkt dus tekort.
- Niet waterbestendig: Dye-inkt is wateroplosbaar en fixeert niet permanent aan het papier, waardoor afdrukken zeer gevoelig zijn voor vocht. Een druppel water of hoge luchtvochtigheid kan de inkt laten uitlopen of vlekken veroorzaken. Een bouwtekening of poster geprint met dye-inkt is dus niet veilig bij regen, een koffiespetter of natte handen – de inkt kan dan makkelijk uitvegen.
- Iets minder scherpe lijnen op poreus papier: Omdat de vloeibare kleurstof diep in de papiervezels trekt, kan op sterk absorberend, onbehandeld papier een klein beetje uitvloei Dunne lijnen of kleine letters kunnen in de vezels bloeden, waardoor randen minder strak ogen. Voor haarscherpe technische tekeningen op gewoon bondpapier presteren pigmentinkten (met name zwarte pigmentinkt) vaak beter, doordat die inkt op het oppervlak blijft en niet in de vezels doorloopt.
- Korte houdbaarheid van prints: Dye-inktafdrukken doorstaan de tand des tijds minder goed. Zelfs onder gunstige bewaarcondities (bijv. ingelijst achter glas, buiten direct zonlicht) treedt doorgaans binnen 5 à 10 jaar al duidelijke verbleking op. Ter vergelijking: pigmentinktprints kunnen tientallen jaren overleven zonder noemenswaardig kleurverlies. Voor langetermijnarchivering of permanente displays is dye-inkt dus niet geschikt.
Wat is pigmentinkt?
Samenstelling en werking: Pigmentinkt gebruikt microscopisch kleine vaste pigmentdeeltjes als kleurstof, in plaats van volledig opgeloste dyes. Die pigmentdeeltjes zweven in de vloeistof (een colloïdale suspensie) zonder op te lossen. Tijdens het printen hechten de pigmentdeeltjes zich aan het papieroppervlak terwijl de vloeistof verdampt en opdroogt. U kunt dit vergelijken met verf: er vormt zich een dun gekleurd laagje op het papier, in plaats van dat de kleur in het papier gezogen wordt. Deze fundamenteel andere opbouw verklaart veel van de prestatieverschillen. Pigmentinkt blijft meer bovenop het papier zitten, wat enkele grote voordelen geeft op het gebied van duurzaamheid en scherpte van de afdruk. Historisch gezien oogden pigmentkleuren vroeger iets doffer, maar moderne pigmentinkten zijn vaak verbeterd met speciale coatings en formules om een breed kleurbereik te bieden én een lange levensduur. Daarmee levert pigmentinkt vandaag de dag ook zeer levendige kleuren, zij het op glanzend papier soms nét iets minder fel dan dye (hier komen we dadelijk op terug).
Voordelen van pigmentinkt
- Uiterst lichtbestendig: Pigmentinkt is van nature veel beter bestand tegen UV-licht dan dye-inkt. De pigmentdeeltjes zijn chemisch stabiel en verbleken niet snel. Hierdoor blijven prints met pigmentinkt veel langer kleurecht, zelfs bij blootstelling aan zonlicht. Voor archivalische toepassingen of fotokunst die jaren tot decennia mooi moeten blijven, is pigmentinkt dan ook de aangewezen keuze. In testen is aangetoond dat kwaliteitspigmentafdrukken tientallen jaren kunnen meegaan zonder noemenswaardige verkleuring.
- Water- en weerbestendig: Eenmaal droog hecht pigmentinkt zich stevig aan het papieroppervlak, waardoor de inkt niet oplost bij contact met water. Regenbuien of een vochtige omgeving zullen een pigmentprint doorgaans niet deren – de inkt vloeit niet weg. Dit is ideaal voor bijvoorbeeld bouwtekeningen op de bouwplaats, buitenposters of landkaarten die in weer en wind gebruikt worden. Zelfs op gewoon ongecoat papier kan pigmentinkt diepe zwarten en heldere kleuren leveren die bestand zijn tegen vocht.
- Veegvast bij hanteren: Omdat pigmentinkt opdroogt als een dun filmlaagje, is de gedroogde afdruk minder gevoelig voor vegen en vlekken. U kunt bijvoorbeeld met een markeerstift over tekst geprint in pigmentinkt gaan zonder dat het uitloopt (iets wat bij dye-inkt wel zou gebeuren). Ook bij veelvuldig aanraken of wrijven blijft een pigmentafdruk beter intact. Dit maakt pigment ideaal voor prints die intensief gebruikt worden (technische plannen, handleidingen, etc.).
- Hoge detail- en lijnscherpte: Doordat pigmentinkt niet in het papier wegzinkt, blijven inktdruppels op hun plek en lopen niet uit. Dit levert haarscherpe lijnen en fijne details op, zonder rafelige randen. Zeker zwarte pigmentinkt staat bekend om messcherpe tekst en lijnen zonder doorbloeden. Dit is belangrijk voor CAD-tekeningen, technische schema’s en kaartmateriaal waar precisie telt. Ook hoge-resolutie grafiek en kunstreproducties profiteren van de scherpere detailweergave.
- Lange levensduur van prints: Onder de juiste omstandigheden (kwaliteitspapier, goede opslag) kunnen pigmentinkt-prints vele decennia meegaan zonder zichtbare achteruitgang. Musea en galerieën spreken van “archival pigment prints” vanwege deze duurzaamheid – een must voor professionele fotografen en kunstenaars die hun werk verkocht of geëxposeerd willen zien zonder dat het na jaren vervaagt. Pigmentafdrukken bieden die gemoedsrust.
- Veelzijdig qua media: Pigmentinkten presteren goed op een breed scala aan materialen en papiersoorten, van mat tekenpapier tot halfglans posterpapier en speciaal gecoate fine-art papieren. Zo geven pigmentinkten bij hoogwaardige zwart-witfotografie een neutrale grijsschaal en diepe zwarting zonder kleurzweem. Met de juiste papiersoort haalt u dus ook qua media het maximale uit pigmentinkt – of het nu canvas, fotopapier of technisch papier is.
Nadelen van pigmentinkt
- Iets minder felle kleuren op gloss: Hoewel moderne pigmentinkten zeer verzadigde kleuren leveren, kunnen ze op hoogglans fotopapier net niet de allerfelste tinten bereiken die dye-inkt wel kan. Dye-inkt trekt dieper in de glanscoating en is iets transparanter, wat op glanzend papier voor extra sprankeling zorgt. Pigmentinkt blijft meer op het oppervlak en kan daardoor onder bepaalde hoeken een matte of bronzige glans vertonen. Voor veeleisende fotografen die de allerfelste kleuren willen (bijv. in verzadigde landschapsfoto’s) kan dye-inkt een fractie meer “pop” geven. In de praktijk is met moderne 8- tot 12-kleuren pigmentprinters dit kleurverschil klein, en weegt de langdurige kleurechtheid vaak zwaarder dan dat kleine beetje extra vibrantie.
- Langzamere droging op bepaalde media: Omdat pigmentinkt als laagje op het papier ligt, duurt het op sommige papiersoorten wat langer voordat een print volledig droog en veegvast is. Zeker op dichtgecoate, glanzende media moet de inkt eerst hechten; u voelt soms dat een pigmentprint iets langer “nat” blijft vlak na het printen. Dit is meestal geen probleem als de print even kan drogen, maar het vergt iets meer geduld dan bij dye. Ook moeten papiercoatings geschikt zijn voor pigmentinkt – op verkeerd gecoat papier kan de hechting suboptimaal zijn of kan droge inkt zelfs als poeder loskomen. De oplossing is gelukkig simpel: kies de juiste papiersoort (hierover later meer).
- Specifieke printervereisten en onderhoud: Pigmentinkt heeft door de vaste deeltjes een andere viscositeit en vereist printkoppen die daarvoor ontworpen zijn. In de praktijk betekent dit dat pigmentprinters iets gevoeliger kunnen zijn voor verstopping van spuitmondjes als de printer lange tijd ongebruikt staat – de inkt kan indikken en de kop uitdrogen. Regelmatig printen of een routineuze reiniging houdt de nozzles schoon. Daarnaast is wisselen van inktsoort niet zonder meer mogelijk: een machine die voor pigmentinkt gemaakt is, kan niet zomaar met dye-inkt worden gevuld (en omgekeerd) zonder schade of kwaliteitsproblemen. Met andere woorden, u kiest bij aanschaf voor één van beide inkttechnologieën en blijft daarbij voor die printer.
Technische toepassingen (CAD, GIS, kantoor)
Bij technische tekeningen, bouwplannen en GIS-kaarten staat betrouwbaarheid en precisie voorop. Grootformaat CAD/GIS- en kantoorplotters gebruiken tegenwoordig vrijwel allemaal pigmentinkten – en dat is niet zonder reden. In de technische sector moeten prints vaak jarenlang houdbaar blijven en soms zelfs tegen weer en wind kunnen (denk aan een bouwtekening op de werf). Pigmentinkt, met zijn water- en UV-bestendigheid, is hier uitermate geschikt voor. Fabrikanten zoals HP en Canon leveren hun nieuwste technische modellen daarom vrijwel uitsluitend met pigmentinktsystemen. Dit ziet u ook terug in ons assortiment Techniek/CAD-GIS plotters, waar waterbestendige pigmentinkten de norm zijn.
Historische situatie: traditioneel maakten technische plotters gebruik van dye-inkt. Redenen waren onder andere dat dye-inkt goedkoper was en zeer fijne lijndiktes scherp kon afdrukken, wat belangrijk is voor gedetailleerde schema’s. Een goede dye-inkt plotter kan lijntjes van 0,1-0,2 mm dik haarscherp op papier zetten. Ook lagen de printsnelheden bij dye-inktsystemen vaak hoger. Veel oudere CAD-plotters (voor 2010) hadden daarom dye-inkten, zeker voor kleurgebruik.
Omslag naar pigment: de beperkingen van dye-inkt (vervagen, uitlopen) zijn echter steeds zwaarder gaan wegen in de technische wereld. Bouwtekeningen moeten soms buiten gebruikt worden of jaren in een archief blijven; technische documenten mogen bij contact met vocht niet onleesbaar worden. Daarom is in het afgelopen decennium een duidelijke verschuiving zichtbaar: moderne CAD-plotters stappen over op pigmentinkt voor extra bestendigheid. Canon’s imagePROGRAF TM- en TX-serie bijvoorbeeld zijn 5-kleuren CAD-plotters die volledig met pigmentinkten werken – hun Canon LUCIA TD pigmentinktsysteem zorgt voor strakke lijnen op gewoon papier zonder uitloop, en op speciaal waterbestendig papier kunnen de prints zelfs een regenbui op de bouwplaats doorstaan.
Nuancering: Enkele instapmodellen technische plotters hanteren nog een hybride inktset – bijvoorbeeld bepaalde HP DesignJet T-serie modellen combineren pigmentzwart (voor scherpe, watervaste lijnen) met dye-gebaseerde cyaan, magenta en geel voor kleurvlakken. Een voorbeeld is de HP DesignJet T630 met pigmentzwart + dye-kleuren. Dit geeft intense kleuren en toch watervaste zwarte tekst, maar de kleurvakken zijn in zo’n geval nog steeds gevoeliger voor UV-licht en vocht. De trend is echter duidelijk: zelfs HP stapt bij nieuwere generaties steeds meer over op volledig pigmentinktsystemen zodat álle kleuren in technische prints duurzaam zijn. Voor Canon en Epsaon geldt dat nieuwe technische plotters al volledig pigment-gebaseerd zijn.
Conclusie voor techniek: voor technisch georiënteerde gebruikers die zekerheid willen – plannen die niet verbleken of uitlopen – is pigmentinkt vandaag de dag de beste keuze. Vrijwel alle high-end oplossingen volgen dit pad. Alleen in scenario’s waar kosten en snelheid belangrijker zijn dan duurzaamheid, of waar tekeningen slechts zeer kort gebruikt worden, zou een dye-inkt plotter nog overwogen kunnen worden. In de praktijk blijkt echter dat het prijsverschil in gebruik niet enorm is, terwijl de betrouwbaarheid van pigment voor de meeste architecten en ingenieurs zwaarder weegt. Pigmentinkt geeft die gemoedsrust dat plannen jaren later nog steeds leesbaar en kleurecht zijn.
Grafische toepassingen (posters, presentaties, sign)
In grafische omgevingen – zoals het printen van full-color posters, presentaties, affiches en reclames – zoekt men een balans tussen levendige kleurweergave en duurzaamheid. Dye-inkt was lange tijd de favoriet in de grafische industrie vanwege de felle, sprankelende kleuren. Voor indoor posters of kortlopende campagnes leverden dye-inkjetprinters prachtige resultaten, zolang de prints niet aan fel licht werden blootgesteld. De kleuren knalden van het papier en de kosten bleven relatief laag, wat aantrekkelijk was voor snel roulerende posters.
Opkomst van pigment in grafisch: de laatste jaren is pigmentinkt ook in de grafische sector sterk in opmars. Klanten (en grafisch ontwerpers) stellen namelijk hogere eisen aan kleurechtheid op de langere termijn. Een poster voor een tentoonstelling of high-end point-of-sale materiaal moet niet na een paar maanden al zichtbaar verkleurd zijn. Tegelijk heeft de kleurkwaliteit van pigmentinkten enorme sprongen vooruit gemaakt. Moderne grootformaat fotoprinters hebben bijvoorbeeld 8 tot 12 pigmentkleuren, inclusief extra tinten zoals lichtcyaan, lichtmagenta en soms oranje/rood, om een zeer breed kleurengamma en subtiele nuances te kunnen weergeven. Printers zoals de Canon imagePROGRAF PRO-serie, Epson SureColor P-serie of HP DesignJet Z-serie (gericht op grafische foto- en posterkwaliteit) werken inmiddels vrijwel allemaal met pigmentinkten en leveren prints die direct gallery-waardig zijn en decennia houdbaar blijven zonder merkbare verkleuring.
Natuurlijk blijft dye-inkt in bepaalde niches bruikbaar. Voor zeer felle reclameposters van korte duur kan een dye-inkt plotter nog iets voordeliger zijn – de kleuren “knallen” maximaal, en als de poster toch na enkele weken of een maand vervangen wordt, is de beperkte lichtechtheid geen groot bezwaar. Maar over het algemeen geldt: voor professionele grafische prints kiest men vandaag de dag pigmentinkt, om zeker te zijn van blijvende kleurkwaliteit op de lange termijn. De iets hogere initiële kosten van pigment wegen op tegen het feit dat een poster of banner na bijvoorbeeld een jaar in een etalage er nog steeds goed uitziet.
Let op de juiste printerkeuze: een veelgemaakte vergissing is dat men een goedkope technische plotter (dye-inkt) aanschaft voor grafisch werk, of andersom. Bijvoorbeeld: een CAD-plotter met dye-inkt is geoptimaliseerd voor lijntekeningen op eenvoudig papier, niet voor kleurrijke foto-posters. We hebben klanten gezien die teleurgesteld waren in de houdbaarheid en intensiteit van posters geprint op zo’n technische plotter. Die prints zien er vlak na het printen wellicht acceptabel uit, maar na enkele weken aan de muur begonnen de kleuren al zichtbaar te verbleken onder licht. Bovendien zijn dye-posters kwetsbaar: één druppel vocht kan al een vlek of uitloop geven. In zo’n geval was een grafische pigmentinktprinter een betere keuze geweest – die levert misschien iets minder fel resultaat op glanspapier, maar nog steeds zeer levendige kleuren en de posters zouden jarenlang mooi blijven én tegen een stootje kunnen. Omgekeerd is een dure 12-kleuren pigment-fotoprinter gebruiken voor enkel simpele bouwtekeningen meestal overkill qua kosten; laat uw voornaamste toepassing dus leidend zijn bij de printer- en inktkeuze.
Kortom, voor grafische toepassingen zijn pigmentinkten een must. Plottershop heeft hiervoor een aparte grafische industrie categorie met grootformaat printers die gericht zijn op posters, signs en proefdrukken. Deze modellen bieden dankzij hun pigmentinkten een combinatie van rijke kleuren en langdurige kwaliteit, geschikt voor marketingafdelingen, ontwerpers en drukkers.
Fotografie en fine-art prints
Voor professionele fotografie, kunstreproducties en hoogwaardige fine-art prints zijn kleurnauwkeurigheid, detail en houdbaarheid cruciaal. In deze veeleisende categorie is pigmentinkt de onbetwiste standaard geworden. Grootformaat fotoprinters onderscheiden zich door uitgebreide inktsystemen met vaak 10 tot 12 verschillende kleuren, vrijwel altijd pigment-gebaseerd. Het idee hierachter is om een zo breed mogelijk kleurbereik (kleurengamut) te realiseren en elke nuance in een afbeelding perfect te kunnen reproduceren. Naast de standaard CMYK-kleuren hebben fotoplotters doorgaans extra kleurtinten (lichtcyaan, lichtmagenta, soms groen, oranje of violet) én meerdere zwarte/grijstinten voor perfecte zwart-wit resultaten. Zo’n 12-kleuren pigmentinktsysteem levert een uitzonderlijk fijne kleurweergave waarbij zelfs subtiele schakeringen en schaduwdetails natuurgetrouw worden afgedrukt.
Pigmentinkt is in deze sector ook noodzakelijk om archivalische kwaliteit te behalen. Een foto die in een galerie hangt of als limited edition verkocht wordt, moet zijn kleuren tientallen jaren behouden. Fabrikanten beloven met pigmentinkt en de juiste papiersoorten levensduren tot wel 60-100 jaar zonder merkbaar verval. Denk bijvoorbeeld aan baryta-fotopapier of katoen-gebaseerd fine-art papier in combinatie met pigmentinkt – deze combinaties worden door musea erkend als archiefwaardig. Fotografen en kunstenaars kiezen daarom altijd voor pigment-gebaseerde printers, zodat hun werk jaren later nog net zo schitterend oogt als op dag één. Grootformaat fotoprinters als de Canon imagePROGRAF PRO-serie en Epson SureColor P-serie zijn hierop ingericht en leveren prints van museumkwaliteit.
Voor de doelgroep fotografie en fine-art is de keuze dus duidelijk: een pigmentinktprinter biedt de benodigde kleurechtheid en lange levensduur. Dye-inkt wordt in professionele fotoprinters niet meer toegepast, hoewel sommige fotolab-printers voor thuisgebruik nog wel dye-inktsystemen kennen (vaak in combinatie met speciale chemische coatings om de houdbaarheid te verbeteren). In het grootformaat segment echter is pigment de norm. In de categorie plotters voor fotografie vindt u daarom modellen die afgestemd zijn op fotografen en kunstenaars, met maximale resolutie en een groot aantal pigmentkleuren voor topresultaat.
Ontwikkelingen en trends in inkttechnologie
De wereld van grootformaat printen staat niet stil. Waar vroeger de meeste plotters standaard met dye-inkt werkten, zien we de afgelopen jaren een duidelijke verschuiving richting pigmentinkt. Vrijwel alle nieuwe modellen van HP, Canon en Epson zijn nu uitgerust met pigmentinkten, vanwege de betere weerstand tegen UV-licht en vocht. Dye-inkt in watergebaseerde grootformaat printers is daarmee op zijn retour: anno 2025 komen er nog maar enkele nieuwe dye-modellen op de markt, en de verwachting is dat dit inkttype op termijn vrijwel helemaal verdwijnt in dit segment. Fabrikanten richten hun R&D ook voornamelijk op het verder verbeteren van pigmentinkten – denk aan een nóg grotere kleurgamut, betere hechting op media en kortere droogtijden. Pigmenttechnologie wordt steeds geavanceerder, wat de oorspronkelijke nadelen (zoals minder felle kleuren of langzamere droging) steeds verder doet slinken.
Een andere belangrijke ontwikkeling is het gebruik van navulbare inkttanks in plaats van klassieke cartridges. Vooral in de technische/kantoor-plotters zien we nieuwe modellen met grote hervulbare reservoirs om de gebruikskosten te verlagen en verspilling te verminderen en het gebruik van dure losse cartridges overbodig maakt. Dit soort systemen drukt de prijs per afdruk en reduceert afval, zonder in te leveren op kwaliteit. Dergelijke innovaties maken pigmentinktprinters nog aantrekkelijker voor grootverbruikers.
Opmerking: Naast watergebaseerde dye- en pigmentinkten bestaan er in de grootformaatmarkt ook totaal andere inkttypen, zoals eco-solvent, latex en UV-inkten. Die vallen buiten de scope van deze vergelijking, maar worden ingezet voor toepassingen als outdoor banners, autowrapping of direct-print op harde materialen. In de praktijk zien we echter zelfs daar ook een trend dat watergebaseerde pigmentprinters terrein winnen voor indoor- en kortetermijntoepassingen, en natuurlijk vanwege het gebruiksgemak en de milieuvoordelen.
Interessant is dat dye-inkt zeker niet “slecht” is of was – het heeft de opkomst van inkjet grootformaat printen mogelijk gemaakt – maar de eisen van gebruikers zijn veranderd en de technologie heeft een inhaalslag gemaakt. Pigmentinkten bieden tegenwoordig bijna dezelfde kleurpracht als vroeger alleen met dye haalbaar was, maar dan mét behoud van resultaat op lange termijn. Daarom geldt steeds vaker: als er een alternatief is dat niet vervaagt of uitloopt, waarom zou men dan nog kiezen voor iets dat dat wel doet?
Het belang van de juiste papierkeuze
Niet alleen de inktsoort, ook het printmedium (papier of ander materiaal) speelt een cruciale rol in de uiteindelijke printkwaliteit en duurzaamheid. Grootformaat printmedia variëren van standaard ongecoat bondpapier tot hoogglans fotopapier, canvas, polyesterfilm en meer. Het is belangrijk te beseffen dat bepaalde papiersoorten specifiek zijn ontwikkeld voor pigmentinkt, terwijl andere beter presteren met dye-inkt.
Coating en absorptie: Veel inkjetmedia hebben een speciale coatinglaag die de inkt moet absorberen en fixeren. Die coating kan geoptimaliseerd zijn voor ófwel dye, ófwel pigment. Zo heeft glanzend fotopapier vaak een microporeuze of swellable (opzwelbare) coating die bedoeld is om dye-inkt diep in zich op te nemen en te encapsuleren voor scherpe, kleurrijke weergave. Pigmentinkt kan op zo’n traditionele glanscoating minder goed doordringen, waardoor de inkt meer op het oppervlak blijft liggen. Gevolg kan zijn: een iets langere droogtijd en mogelijk een licht bronzing-effect (een bronzige glans als je de print onder een hoek bekijkt).
Andersom zijn matte kunst- en tekenspapiersoorten vaak poreus genoeg om pigmentdeeltjes goed te laten hechten, terwijl dye-inkt daarin te diep kan wegzinken. Op onbehandeld mat papier zullen dye-kleuren doffer en bleker uitvallen, omdat de kleurstof verder in het materiaal trekt en minder bij het oppervlak blijft. Dit benadrukt dat de ideale papierkeuze samenhangt met de inktsoort.
Praktijkvoorbeeld: Veel desktop inkjetprinters voor thuis/kantoor gebruiken een slimme combinatie: een pigmentzwarte inkt voor teksten op gewoon papier, en dye-gebaseerde kleureninkt voor foto’s op glanzend papier. De pigmentinkt zorgt op normaal kopieerpapier voor haarscherp zwart zonder uitlopen, terwijl de dye-inkt op fotopapier de levendige kleuren geeft zonder dat de inkt afsmeert. Ditzelfde principe geldt bij grootformaat printen: de juiste combinatie van inkt en media geeft het beste resultaat. Een pigmentfotoprinter zal op speciaal baryta-fotopapier schitterende, contrastrijke resultaten geven; maar gebruikt u datzelfde pigment op een ongeschikte coating, dan oogt de print mogelijk minder sprankelend.
Aanbeveling: Gebruik altijd de papiersoorten die de printerfabrikant aanbeveelt voor de betreffende inkt. Deze media zijn uitgebreid getest in combinatie met de inkten, zodat de chemie en absorptie perfect op elkaar zijn afgestemd. Voor pigmentinkten zijn er bijvoorbeeld speciale fine art-papieren en canvasdoeken met een coating die pigmentdeeltjes goed aan het oppervlak vasthoudt voor maximale kleurintensiteit en detail. Ook bestaan er waterbestendige polypropyleen-posterfolies en Tyvek-materialen die, in combinatie met pigmentinkt, uitstekend geschikt zijn voor buitengebruik. Voor dye-inkt zijn er op hun beurt weer papieren ontwikkeld met UV-blockers in de coating om vervaging iets te vertragen, maar deze halen nooit het beschermingsniveau van pigment + juiste coating. Kortom, een verkeerde papierkeuze kan de voordelen van uw inkt tenietdoen. Twijfelt u over welk papier te gebruiken voor uw toepassing? Vraag dan advies aan de leverancier of fabrikant. Een specialist kan aangeven welk medium het beste werkt met dye-inkt of pigmentinkt voor uw specifieke wensen.
Conclusie: de juiste inkt voor het beste resultaat
Het verschil tussen dye-inkt en pigmentinkt komt neer op een afweging tussen kortetermijn kleurkracht en langetermijn duurzaamheid. Dye-inkt levert op het eerste gezicht vaak de felste kleuren en is voordeliger in gebruik, maar heeft duidelijke beperkingen: afdrukken met dye-inkt zijn gevoeliger voor verbleken door licht en voor beschadiging door vocht. Pigmentinkt daarentegen geeft u de zekerheid van kleurechte, weerbestendige prints die vele jaren meegaan – met als kleine keerzijde iets hogere kosten en een fractie minder kleurintensiteit op glanzend materiaal.
In de praktijk van grootformaat printen is pigmentinkt anno nu in de meeste gevallen de standaardkeuze vanwege de all-round betrouwbaarheid en houdbaarheid. Of het nu een bouwtekening is die buiten nat kan regenen, of een fotoprint die in een etalage vol zonlicht hangt – pigmentinkt zorgt voor een resultaat dat blijft staan. Dye-inkt heeft zeker nog waarde voor specifieke situaties (bijvoorbeeld ultra-levendige kleuren voor prints die maar kort meegaan, of intern gebruik waar kosten domineren), maar het gebruik is een niche aan het worden.
Ons advies: bepaal van tevoren wat u gaat printen en onder welke omstandigheden die prints moeten blijven voldoen. Moeten uw grootformaat prints buiten gebruikt worden of jarenlang bewaard blijven? Kies dan zonder twijfel voor een pigmentinktsysteem – zo voorkomt u teleurstellingen achteraf wanneer dye-kleuren vervagen of afgeven in de regen. Gaat het om hoogwaardige fotoprints of artwork voor verkoop/tentoonstelling, dan is pigmentinkt eigenlijk de enige juiste keuze voor museale kwaliteit. Heeft u daarentegen een toepassing met zeer korte levensduur (bijvoorbeeld weekposter-acties, of technische plannen die telkens herzien en herprint worden) en is budget een grote zorg, dan kan een dye-inkt plotter volstaan – mits u de beperkingen daarvan accepteert.
Tot slot is het belangrijk te beseffen dat een printer doorgaans slechts één van deze inkttypen ondersteunt. U kunt niet zomaar wisselen van inktsoort in een bestaand apparaat. Controleer bij aanschaf altijd welke inkttechnologie de plotter gebruikt en of dit past bij uw beoogde gebruik. Op de productpagina’s van Plottershop vermelden we expliciet of een model dye-inkt of pigmentinkt gebruikt, zodat u eenvoudig kunt filteren wat bij u past. Zo voorkomt u dat u “het verkeerde gereedschap voor de klus” in huis haalt. Heeft u nog twijfels of vragen over de juiste keuze? Neem dan gerust contact op met onze experts voor vrijblijvend professioneel advies. Met de juiste combinatie van printer, inkt én media haalt u het maximale uit uw grootformaat prints – scherpe lijnen, briljante kleuren én duurzame resultaten waar u en uw publiek jarenlang van kunnen genieten.
Veelgestelde vragen (FAQ)
Wat is het belangrijkste verschil tussen dye-inkt en pigmentinkt?
Antwoord: Het grootste verschil zit in de samenstelling en hoe de inkt met het papier omgaat. Dye-inkt is een opgeloste kleurstof in water die in het papier trekt en de vezels kleurt. Pigmentinkt bevat onoplosbare pigmentdeeltjes die op het papieroppervlak blijven liggen als een gekleurd laagje. Daardoor heeft dye-inkt aanvankelijk vaak fellere kleuren, maar pigmentinkt is veel bestendiger tegen licht en water. Simpel gezegd: dye-inkt werkt als een soort vloeibare aquarel die het papier doordringt, pigmentinkt werkt als verf die op het papier opdroogt.
Welke inkt gaat langer mee, dye of pigment?
Antwoord: Pigmentinkt gaat aanzienlijk langer mee. Prints met pigmentinkt blijven bij normaal binnengebruik tientallen jaren kleurecht, zeker op archiveringswaardig papier en uit direct zonlicht. Dye-inkt daarentegen begint al relatief snel te vervagen – bij fel UV-licht soms binnen enkele maanden, en zelfs onder goede omstandigheden is na 5-10 jaar vaak duidelijk kleurverlies zichtbaar. Voor langetermijnbewaring of outdoor gebruik is pigmentinkt dus de juiste keuze, omdat deze inkt licht- en weerbestendig is. Dye-inkt gebruikt u vooral als levensduur minder van belang is (kortdurende posters, interne prints etc.).
Welke inkt geeft de beste kleuren voor foto’s en posters?
Antwoord: Beide inkttypen kunnen prachtige kleuren leveren, maar er is een nuance. Dye-inkt geeft op het moment van printen vaak de allerfelste en meest glanzende kleuren, vooral op glanzend fotopapier – kleuren kunnen echt “knallen” door de volledige absorptie in de glanslaag. Pigmentinkt daarentegen benadert tegenwoordig die kleurkwaliteit zeer goed, zéker met de moderne 8- tot 12-kleuren fotoprinters. Het verschil in kleurbereik tussen pigment en dye is klein geworden. Pigment heeft bovendien het voordeel dat de kleuren die u print ook zo blijven: een foto geprint met pigmentinkt behoudt zijn levendigheid vele jaren. Dus voor directe felheid wint dye-inkt op gloss iets, maar voor blijvende kleurkracht is pigment de beste keus. Veel professionele fotografen werken daarom vrijwel uitsluitend met pigment, omdat ze zowel een breed kleurbereik als blijvende resultaten willen.
Zijn afdrukken met pigmentinkt waterbestendig?
Antwoord: Ja, eenmaal droog zijn pigmentinkt-afdrukken in hoge mate water- en vochtbestendig. De pigmentdeeltjes hechten zich aan het papier en lossen niet op in water. Dit betekent dat een regenbui of een gemorste druppel geen vlekken veroorzaakt – de inkt vloeit niet weg zoals bij dye-inkt wel zou gebeuren. Let er wel op dat het papier zelf ook geschikt moet zijn: een gewone papierposter zal doorweken als het regent, maar de inkt blijft wel op z’n plek. Voor echt outdoor-toepassingen gebruikt men vaak synthetische waterbestendige media (bijv. polypropyleen of vinyl) in combinatie met pigmentinkt voor optimale weerbestendigheid. Dye-inkt is niet watervast – die kan al uitlopen bij een beetje vocht.
Kan ik de inktsoort in mijn grootformaat printer wisselen (van dye naar pigment of andersom)?
Antwoord: In de praktijk nee – dit is niet mogelijk. Printers zijn ontworpen voor één bepaald type inkt. Een dye-inkt printer heeft andere printkoppen en interne componenten dan een pigmentinktprinter. Als u zomaar pigmentinkt in een dye-inktprinter doet (of omgekeerd) kan dit leiden tot verstopping van de printkop, slechte hechting op het papier of zelfs schade aan de inktsystemen. Bovendien herkent de firmware van de printer meestal of u de juiste cartridge plaatst. Er zijn wel hybride systemen (bijvoorbeeld sommige HP DesignJets met pigmentzwart en dye-kleuren), maar die zijn door de fabrikant specifiek zo ontworpen. U kunt dus niet eigenhandig van het ene naar het andere inkttype overstappen in dezelfde machine. Als u andere inkt-eigenschappen wilt (bijv. u heeft nu dye maar wilt duurzamere prints), is de enige veilige oplossing om een daarvoor ontworpen printer aan te schaffen.
Welk papier moet ik gebruiken voor pigmentinkt of dye-inkt?
Antwoord: Het beste is om het papier te kiezen dat geschikt is voor uw inkttype. Fabrikanten geven meestal aan welke media optimaal werken. In het kort: voor dye-inkt presteren traditionele glanzende fotopapieren en presentatiematerialen uitstekend, omdat die een coating hebben die de vloeibare inkt absorbeert en opsluit. Op dat soort media haalt dye-inkt maximale scherpte en kleurkracht. Voor pigmentinkt zijn er speciale matte en luster media, fine-art papieren en canvas met microporeuze coatings die de pigmentdeeltjes aan de oppervlakte houden voor scherpe, kleurrijke resultaten. Pigmentinkt doet het ook goed op gewoon bondpapier (tekst, lijnen blijven scherp), waar dye-inkt daar soms iets in kan uitvloeien. Vermijd het gebruik van een verkeerd papier – bijvoorbeeld een oud type glanspapier bedoeld voor dye in een pigmentprinter – want dan kan de inkt niet goed hechten of extreem langzaam drogen. Kortom, lees de aanbevelingen van de fabrikant: vaak zijn er per inkttype gecertificeerde papieren beschikbaar. Twijfelt u, vraag dan een sample of advies, want de combinatie inkt/papier bepaalt samen het eindresultaat.
Droogt pigmentinkt langzamer dan dye-inkt?
Antwoord: Ja, meestal droogt pigmentinkt iets langzamer, met name op glanzende of dichte materialen. Omdat pigmentinkt op het oppervlak blijft liggen, moet de inkt eerst volledig drogen en fixeren tot een veegvaste laag. Dit kan enkele minuten duren, zeker bij foto-afdrukken op hoogglanspapier – u voelt soms dat de print nog kleverig is vlak na het printen. Dye-inkt trekt sneller in het papier en voelt daardoor op gewoon papier vrijwel meteen droog (alhoewel dye op glanzend papier ook even moet drogen in de coatinglaag). Het verschil is niet dramatisch, maar merkbaar. Een praktische tip: geef pigmentafdrukken even de tijd om te drogen voordat u ze stapelt of verwerkt, vooral bij volvlak kleur op glad papier. Zodra pigmentinkt droog is, heeft u wel het voordeel dat de print water- en markeerstift-bestendig is en niet meer gaat vlekken. Dye-inkt kan sneller hanteren mogelijk maken bij het printen, maar is na droging nog steeds gevoelig voor vocht.
Wanneer kies ik voor dye-inkt en wanneer voor pigmentinkt?
Antwoord: Dit hangt helemaal af van uw toepassing en eisen. Enkele richtlijnen: Kies dye-inkt als u kortstondige prints met maximale kleurintensiteit nodig heeft en duurzaamheid minder van belang is. Voorbeelden: een poster voor een eenmalig evenement, een presentatiebord dat binnen een paar weken vervangen wordt, of interne kleurenprints waarbij kosten laag moeten blijven. Dye-inkt is ook vaak voldoende voor conceptproeven en schetsen. Kies pigmentinkt als de prints langer mee moeten gaan of blootgesteld worden aan licht, vocht of veel handeling. Bijvoorbeeld: bouwtekeningen die mee de bouwplaats op gaan (watervastheid vereist), kaarten of technische schema’s die gearchiveerd worden, fotokunst die verkocht wordt aan klanten, of hoogwaardige posters/displays die maanden tot jaren op hun plek blijven. In al die gevallen zorgt pigmentinkt dat de kleuren behouden blijven en de print niet beschadigt. Kortom, voor professioneel resultaat en lange levensduur is pigment de veilige keuze, voor korte termijn en budget kan dye volstaan.
Verdwijnt dye-inkt helemaal uit moderne grootformaat printers?
Antwoord: De trend wijst erop dat dye-inkt in watergebaseerde grootformaatprinters steeds verder verdrongen wordt. Vrijwel alle nieuwe modellen die de grote merken uitbrengen zijn tegenwoordig pigment-gebaseerd, simpelweg omdat de meeste gebruikers vragen om duurzame, all-round inzetbare prints. Dye-inkt komt anno nu nog voor in enkele specialistische of instapmodellen (vooral oudere reeksen), maar het marktaandeel is klein en neemt af. Verwacht wordt dat in de komende jaren dye-inkt in dit segment grotendeels zal verdwijnen. Toch zal dye-inkt niet volledig uitsterven: in andere printsectoren (bijv. kleinformaat foto-afdrukken voor consumenten, of bepaalde industriële toepassingen) blijft dye bestaan. En uiteraard zijn er ook alternatieve inkten als latex en UV voor specifieke doeleinden. Maar binnen CAD-, grafische en fotoprinters zal de pigmentinkt de standaard blijven. De voordelen op het gebied van kwaliteit en houdbaarheid hebben de industrie overtuigd om die richting op te gaan. Dye-inkt blijft hoogstens in gebruik voor niche-toepassingen waar zijn specifieke voordelen opwegen tegen de nadelen.